تنفس برای بیشتر ما یک فرآیند کاملاً طبیعی و بیزحمت است. هر لحظه بدون فکر کردن، نفس میکشیم و این کار برایمان بدیهی است. اما برای بعضی افراد، همین عمل ساده، به یکی از سختترین کارهای روزمره تبدیل میشود. بیماریهای ریوی، ضعف عضلات تنفسی، وقفه تنفسی در خواب و مشکلات مزمن تنفسی باعث میشود بیمار نتواند با قدرت کافی هوا را وارد ریه کند یا گاهی هنگام خواب نفس او قطع شود.
در چنین شرایطی، دستگاهی کاربردی و مهم به نام بایپپ وارد زندگی بیمار میشود. بایپپ مانند یک همراه آرام و دقیق کنار بیمار قرار میگیرد تا به او کمک کند بهتر نفس بکشد، بدنش اکسیژن کافی دریافت کند و احساس خفگی و تنگی نفس کاهش پیدا کند.
بایپپ امروزه نه تنها در بیمارستانها، بلکه در خانه بسیاری از بیماران نیز مورد استفاده قرار میگیرد تا فرد بتواند بدون نیاز به لولهگذاری یا تنفس تهاجمی، تنفس طبیعیتری داشته باشد و زندگی روزمرهاش را راحتتر ادامه دهد.
بایپپ چیست و چگونه کار میکند؟
نام بایپپ از عبارت فشار مثبت دو سطحی گرفته شده است.این دستگاه هوا را با دو شدت متفاوت وارد مجاری تنفسی بیمار میکند:
-
هنگام دم، فشار بیشتری وارد میکند تا بیمار بتواند راحتتر هوا را به داخل ریهها بکشد.
-
هنگام بازدم، فشار را کاهش میدهد تا خروج هوا سخت و آزاردهنده نباشد.
یعنی برخلاف دستگاههایی که فقط یک فشار ثابت تولید میکنند، بایپپ با بدن هماهنگ میشود و دم و بازدم را طبیعیتر میکند. به همین دلیل، بیمار هنگام استفاده از بایپپ کمتر احساس خفگی، مقاومت یا فشار میکند.
به زبان ساده، بایپپ کمک میکند:
-
دریافت اکسیژن راحتتر شود
-
دیاکسیدکربن اضافی از بدن خارج شود
-
ریهها کمتر خسته شوند
-
بدن انرژی کمتری برای نفس کشیدن مصرف کند
این موضوع مخصوصاً برای بیماران ریوی بسیار مهم است، چون بدن آنها برای هر نفس فشار زیادی متحمل میشود.
بایپپ برای چه کسانی مناسب است؟
این دستگاه برای افراد مختلفی کاربرد دارد، اما معمولاً پزشک برای گروههای زیر تجویز میکند:
1. بیماران مبتلا به بیماریهای ریوی مزمن
مثل COPD و آسمهای شدید.
در این شرایط راههای هوایی تنگ و ملتهب میشوند و بایپپ به باز ماندن این مسیرها و راحت شدن تنفس کمک میکند.
2. افرادی که عضلات تنفسی ضعیف دارند
در برخی بیماریهای عصبی مثل ALS، MS یا دیستروفی عضلانی، عضلات سینه ضعیف میشوند و تنفس به تنهایی کافی نیست.
بایپپ نقش تقویتکننده تنفس را ایفا میکند.
3. افرادی که دچار وقفه تنفسی در خواب هستند
در این بیماری، هنگام خواب مسیر تنفس بسته یا تنفس متوقف میشود.
بایپپ باعث میشود راه تنفسی باز بماند و فرد شب را بدون خفگی و بیدار شدنهای متعدد بخوابد.
4. بیماران بستری یا تازه ترخیصشده از ICU
گاهی بیمار پس از بهبود اولیه، هنوز نیاز به حمایت تنفسی دارد، اما نمیخواهند او را به دستگاههای سنگین بیمارستانی متصل کنند.
بایپپ بهترین گزینه برای مراقبت غیرتهاجمی و ایمن در خانه است.
تفاوت بایپپ و سیپپ چیست؟
بسیاری تصور میکنند بایپپ و سیپپ یکی هستند، اما تفاوت مهمی میان آنها وجود دارد:
-
بایپپ دو فشار متفاوت دارد؛ هنگام دم فشار را افزایش میدهد و هنگام بازدم کاهش میدهد.
به همین دلیل برای بیماران با مشکلات تنفسی متوسط تا شدید مناسبتر است. -
سیپپ فقط یک فشار ثابت ایجاد میکند و بیشتر برای کسانی مناسب است که صرفاً دچار وقفه تنفسی خفیف تا متوسط در خواب هستند و ریههایشان مشکل جدی ندارد.
به همین دلیل پزشک بر اساس وضعیت بدنی و شدت بیماری تعیین میکند کدام دستگاه مناسب فرد است.
اگر بیمار تنگی نفس شدید دارد یا عضلات سینه او ضعیف شده است، بایپپ معمولاً گزینه صحیحتری است.
مزایای استفاده از بایپپ برای بیمار
استفاده منظم و درست از این دستگاه میتواند:
-
نفس کشیدن را آسانتر کند
-
خواب شبانه را آرام و بدون وقفه کند
-
سطح انرژی بدن را افزایش دهد
-
از خستگی و بیحالی مداوم جلوگیری کند
-
از پیشرفت مشکلات تنفسی جلوگیری کند
-
احتمال بستری مجدد بیمار را کاهش دهد
نحوه استفاده از بایپپ در منزل
یکی از مهمترین مزیتهای دستگاه بایپپ این است که بیمار میتواند بدون نیاز به بستری شدن در بیمارستان، از آن در خانه استفاده کند.
اما برای اینکه دستگاه بیشترین تاثیر را داشته باشد و بیمار هنگام استفاده احساس راحتی کند، باید چند نکته مهم رعایت شود.
اولین نکته این است که دستگاه حتماً باید توسط پزشک یا کارشناس تنفس تنظیم شود.
بایپپ دارای دو فشار اصلی است که اگر اشتباه تنظیم شوند، ممکن است بیمار احساس فشار بیش از حد، خفگی یا حتی تهوع کند. بنابراین:
-
دستگاه را خودسرانه تنظیم نکنید
-
همیشه فشارها را طبق نسخه پزشک حفظ کنید
-
اگر بیمار تغییری در وضعیت تنفس خود احساس کرد، موضوع را به پزشک اطلاع دهید
پس از تنظیم فشارها، نوبت به کاربرد صحیح ماسک میرسد.
انتخاب ماسک مناسب؛ مهمتر از خود دستگاه
بسیاری از بیماران میگویند:«با بایپپ راحت نیستم»
در حالی که مشکل از خود دستگاه نیست، از نوع ماسکی است که استفاده میشود.
ماسکها انواع مختلف دارند:
-
ماسکهایی که فقط بینی را میپوشانند
-
ماسکهایی که هم بینی و هم دهان را پوشش میدهند
-
ماسکهای سبک مخصوص خواب
انتخاب ماسک به این بستگی دارد که بیمار هنگام خواب از دهان نفس میکشد یا از بینی.
اگر بیمار دهان را باز میگذارد، استفاده از ماسکهای بینی باعث نشت هوا میشود و بیمار احساس ناراحتی میکند.
در این حالت ماسکهای تمام صورت مناسبترند.
نکته بسیار مهم این است که بندهای ماسک را زیادی محکم نکنید.
ماسک باید:
-
بدون فشار اضافی روی صورت قرار بگیرد
-
بدون نشت هوا باشد
-
اثری از قرمزی و درد روی گونهها و بینی ایجاد نکند
اگر بیمار حس کرد ماسک او را اذیت میکند، بهتر است ماسک تعویض شود نه اینکه بیمار دستگاه را کنار بگذارد.
چگونه بایپپ را برای بیمار روشن کنیم؟
فرآیند روشن کردن و استفاده از بایپپ معمولاً ساده است:
-
دستگاه را روی سطحی صاف و ثابت قرار دهید
-
فیلتر هوا را بررسی کنید تا تمیز باشد
-
شلنگ اتصال را به دستگاه و ماسک وصل کنید
-
ماسک را روی صورت بیمار ببندید
-
دستگاه را روشن کنید و اجازه دهید فشارها به آرامی بالا بروند
بیشتر دستگاهها قابلیت شروع نرم (Ramp) دارند؛ یعنی فشار هوا به آرامی و تدریجی افزایش مییابد تا بیمار هنگام شروع احساس ناراحتی نکند.
این ویژگی باعث میشود بیمار در هنگام خواب به راحتی با دستگاه سازگار شود.
چگونه بفهمیم دستگاه بایپپ درست تنظیم شده است؟
وقتی دستگاه درست تنظیم شده باشد:
-
بیمار احساس هوای روان و راحت در هنگام تنفس دارد
-
تنگی نفس کمتر میشود
-
بیدار شدنهای ناگهانی در خواب کاهش پیدا میکند
-
بیمار پس از بیدار شدن احساس انرژی بیشتری دارد
-
لبها و ناخنها رنگ طبیعی و شفافتری پیدا میکنند
اما اگر فشارها بیش از حد بالا یا پایین باشند:
-
بیمار احساس خفگی یا ناراحتی میکند
-
سرگیجه یا سنگینی سر رخ میدهد
-
تنفس تند یا بینظم میشود
-
ممکن است سردرد صبحگاهی ایجاد شود
در این صورت، باید فوراً با پزشک تماس گرفته شود تا فشارها تنظیم شود.
نکات مهم مراقبت و پرستاری در منزل هنگام استفاده از بایپپ
مراقبت از بیمار فقط روشن کردن دستگاه نیست.
چند نکته طلایی وجود دارد که کمک میکند بیمار تنفس راحتتری داشته باشد:
-
اتاق بیمار باید جریان هوای ملایمی داشته باشد
-
بیمار باید هنگام خواب به پهلو یا حالتی نیمه نشسته قرار بگیرد
-
بهتر است قبل از خواب آب کافی بنوشد تا مجاری تنفسی خشک نشود
-
اگر دستگاه مرطوبساز دارد، حتماً استفاده شود تا سوزش و خشکی گلو کاهش پیدا کند
-
ماسک و شلنگ باید هر روز از نظر بهداشت و رطوبت بررسی شوند
خشکی گلو یا بینی یکی از شکایات رایج بیماران است.
استفاده از مرطوبکننده مخصوص دستگاه این مشکل را کاملاً حل میکند.
چگونه دستگاه بایپپ را تمیز کنیم؟
تمیز نگه داشتن دستگاه بسیار مهم است، زیرا آلودگی و رطوبت میتواند باعث رشد میکروبها شود.
-
شلنگ دستگاه باید هفتهای یک الی دو بار با آب ولرم و صابون ملایم شسته و کاملاً خشک شود
-
ماسک باید هر روز با دستمال مرطوب یا شوینده سبک تمیز شود
-
فیلتر هوا باید طبق دستور دستگاه تعویض یا شستشو شود
-
مخزن رطوبتساز باید هر روز خالی و خشک شود
این کارها به حفظ سلامت ریههای بیمار کمک میکند و از عفونتهای تنفسی جلوگیری میکند.
نشانههایی که نشان میدهد بیمار به بایپپ نیاز بیشتری دارد
-
در طول روز احساس نفسنفس زدن یا بیحالی دارد
-
شبها با سرفه یا تنگی نفس از خواب بیدار میشود
-
هنگام راه رفتن یا حرف زدن سریع خسته میشود
-
رنگ لبها یا پوست به سمت کبودی یا تیرگی میرود
-
یا سطح اکسیژن خون با دستگاه پالساکسیمتر زیر حد طبیعی میافتد
نتیجهگیری
دستگاه بایپپ برای بیمارانی که در تنفس دچار مشکل هستند، یک همراه قابل اعتماد و مؤثر است؛ زیرا بدون نیاز به روشهای تهاجمی، فرآیند دم و بازدم را ساده و طبیعی میکند. استفاده درست و مستمر از این دستگاه میتواند خستگی، تنگی نفس، بیخوابی شبانه و افت اکسیژن خون را بهطور چشمگیری کاهش دهد و کیفیت زندگی بیمار را در خانه و بیمارستان بهبود بخشد. با انتخاب ماسک مناسب، تنظیم فشارهای استاندارد و رعایت نکات نگهداری، بایپپ میتواند به بیمار کمک کند دوباره آزادانه و راحت نفس بکشد و آرامش بیشتری تجربه کند.
منبع: تجهیز سلامت
